Johan, logisch is anders - Eerste aflevering

Johan Cruijff, de grootste Nederlandse voetballer ooit, was niet blij met het nieuws dat de VPRO een serie over zijn leven zou maken. In de Telegraaf zei Cruijff het volgende: "Laat ik meteen heel duidelijk zijn, ik ben er niet blij mee. Waar ik bij de tv-serie zo beducht voor ben, is dat er straks over mijn privéleven een beeld wordt geschetst dat niet klopt en mijn gezin zou kunnen schaden. De makers kunnen niet weten hoe het zit, omdat ik mijn medewerking niet heb verleend en de mensen die het kunnen weten ook niet". Dat gevoel is begrijpelijk, maar de VPRO levert met de eerste aflevering wel een boeiende serie af over een man die qua grootsheid wel een verfilming verdiend.

De serie laat Johan Cruijff (Reinout Scholten van Aschat, Flikken Maastricht, en Ian Bok, De ontmaskering van de Vastgoedfraude) in verschillende periodes van zijn leven zien. Zo zien wij de jonge eigenwijze Cruijff (die het toen al beter wist) zijn leraar voor gek zetten, maar ook gevraagd worden voor Ajax en zijn vader op jonge leeftijd verliezen. De Johan die zou doorbreken bij het eerste van Ajax ontmoeten we ook en wij leren Danny Cruijff (Bracha van Doesburgh, De Troon, en Elle van Rijn, Dokter Tinus) kennen en hun opbloeiende relatie krijgt de kijker te zien. Zijn tijd in het Nederlands elftal en bij Barcelona komt ook aan bod. Tot slotte zien wij de iets oudere Johan, die een bijna-doodervaring heeft en met een soort 'opperwezen' (God?) reflecteert op zijn leven en de keuzes die hij daarin gemaakt heeft.

Een serie over een legendarisch, en groots, persoon als Johan Cruijff is lastig (hoofdrolspeler Scholten van Aschat gaf ook aan dat hij het moeilijk vond om Cruijff te spelen). Vooral ook omdat de man zijn toestemming nooit heeft verleend aan deze serie en het daarom een eigen interpretatie is. Daarin kun je dus vrijuit bepaalde aspecten gaan dramatiseren of extra uitvergroten om het effect van bepaalde scènes of gebeurtenissen uit te vergroten. Zodoende is er dus de mogelijkheid dat de kijker zich constant zal afvragen wat authentiek is en wat er bij verzonnen is. Dat gevoel bekroop mij niet heel erg bij deze eerste aflevering, maar niet alles was even subtiel.

Zo wordt Johan wel duidelijk neergezet als progressief, koppig, eigenwijs, eigengereid en betweterig. Ook hebben de makers (vooral de Johan die door Ian Bok wordt gespeeld) de eigenzinnige uitspraken van Cruijff erin proberen te verwerken. Zoals bekend heeft Cruijff vele beroemde uitspraken die de man zo kenmerken en het zou natuurlijk een gemiste kans zijn om daar geen gebruik van te maken. Maar om deze uitspraken nou te prediken tegen een soort 'opperwezen'? Dat maakt Cruijff zelfs voor God niet bang (Cruijff zelf is ook niet gelovig), maar je kunt je afvragen waarom voor deze invalshoek is gekozen. Vooral in deze scènes wordt Cruijff niet altijd even sympathiek afgeschilderd en komen zijn tekortkomingen aan het licht. Tekortkomingen die niet per se ver af staan van wat er bekend is van Cruijff, maar de invulling daarvan schort een beetje. Het 'eigen interpretatie gehalte' komt hier heel erg naar voren.

Je kunt in ieder geval zien dat de serie zo respectvol mogelijk met het onderwerp probeert om te gaan en het de makers niet te doen is om Cruijff tegen het zere been te schoppen. Johan wordt menselijk neergezet, inclusief met gebreken en daar is niks mis mee. Scholten van Aschat en Bok zijn goed en ook van Doesburgh is aardig als Danny Cruijff. Zij lijkt er in toekomstige afleveringen wel wat slechter van af te komen, vooral omdat de publieke opinie lange tijd was dat Danny Cruijff vaak een sta-in-de-weg was. De eerste aflevering laat veel dingen zien die je zou willen zien van het leven van Cruijff en dat maakt het zeker interessant. Ook is het leuk om terug te gaan in de tijd en de kleding, auto's en dergelijke van die tijd weer mee te maken. De echte beelden die in de serie zijn opgenomen werken ook goed en dat geeft de serie wel wat extra's. Dat maakt vele scènes herkenbaar en dat doet het altijd goed bij kijkers.

Cruijff heeft zelf al aangegeven dat hij de serie niet zal kijken, omdat er niet om zijn toestemming is gevraagd en dat kan je de man niet kwalijk nemen. Afgaande van deze aflevering kun je misschien al voorzichtig stellen dat er zeker scènes in de serie zitten die Cruijff niet zal waarderen (de weergave van Danny zal hij vermoedelijk niet op prijs stellen), maar de serie zal zeker niet de naam van Cruijff kunnen bezoedelen. Daar is een man van zijn statuur natuurlijk ook te groot voor. En over het algemeen mogen mensen met zo een staat van dienst, en exceptionele kwaliteiten, nou eenmaal altijd wat meer zeggen en roepen. Of dat altijd terecht is zal Johan, logisch is anders moeten uitwijzen. Maar deze eerste aflevering maakt zeker nieuwsgierig naar meer en toont het leven van een man die veel heeft betekend voor de vaderlandse sport en het Nederlands voetbal. Alleen daarom al is een verfilming zeker op zijn plaats.