Mindhunter en de verandering van een systeem

Het concept verandering is het centrale thema van het eerste seizoen van Mindhunter. Dit thema wordt in de serie uitgebeeld door middel van de botsing tussen de oude en de nieuwe orde. Spoiler-alert voor het eerste en tweede seizoen Mindhunter!

De vele woordenwisselingen die Holden heeft met zijn leidinggevende Robert Shepard zijn tekenend voor het gehele eerste seizoen van Mindhunter. Shepard, met zijn stugge en conservatieve karakter, staat voor de oude orde binnen de FBI. Daarentegen is Holden zijn complete tegenbeeld. Jong, brutaal, opstandig en academisch, Holden representeert een nieuwe manier van werken die de grondvesten van een systeem zullen veranderen. Maar Holden komt deze oude orde niet alleen binnen de bureaucratische structuur van de FBI tegen, ook in de samenleving wordt er met argwaan gekeken naar zijn hippe nieuwe ideeën en manieren van opsporing. Echter, weet Holden steeds de juiste mensen over te halen om hem te volgen bijvoorbeeld Bill, en via Bill, Sheppard. Maar ook lokale politiemensen, zoals detective Ocasek.

Dit centrale thema van de botsing tussen de oude en de nieuwe orde is naar mijn mening het sterkste aspect van het eerste seizoen. Holden moet tegelijkertijd Shepard overtuigen dat er inzichten vallen te halen uit interviews met seriemoordenaars, en hij moet deze inzichten weten te verkopen aan lokale politiediensten die actuele moordzaken proberen op te lossen. Onze hoofdpersoon komt erachter dat dit erg lastig is.

In de eerste aflevering van het eerste seizoen reizen Holden en Bill af naar Fairfield, Iowa. De lokale politie zit met de handen in het haar door de dood van Ada Jeffries en haar zoon. Aan Holden en Bill de taak om hen te instrueren in de nieuwe inzichten. Wanneer ze proberen over te brengen dat ze wellicht met een dader te maken hebben die geen duidelijk motief heeft, en gewoon moord omdat die daar zin in heeft, krijgen onze hoofdpersonen naar het hoofd geslingerd dat de dader gewoon 'gek' is. Op zich hebben deze agenten een punt, maar dat zal hen niet helpen om de dader te pakken. Je kan namelijk niet iemand oppakken omdat die gek is. Het is interessant om te zien dat Holden niet in staat is om deze ideeën over te brengen, er is een kloof tussen hem en de mensen die hij wil overtuigen.

Deze kloof wordt ook duidelijk bij de zaak rondom de moord op Beverly Jean in Altoona, Pennsylvania. Een lokale detective genaamd Mark Ocasek betrekt Holden en Bill bij de zaak, omdat hij hoopt dat hun nieuwe ideeën iets opleveren. Ze komen erachter dat de verloofde van Beverly, genaamd Benjamin, iets met de moord te maken heeft. Echter is niet alleen hij erbij betrokken, ook zijn zus, Rose, en haar man, Frank, zijn verantwoordelijk voor haar dood. Het team baseert deze conclusie niet op 'hard' bewijs, maar op een analyse van het gedrag en de psyche van de verdachten. De Officier van Justitie vraagt zich af hoe hij dit kan bewijzen en uit kan leggen aan de jury. Hij beslist dan ook om de conclusie van Holden en zijn collega’s naast zich neer te leggen en zich te focussen op het bewijs wat hij hard kan maken. Dit leidt hem alleen tot de verkeerde conclusie. Holden vraagt zich dan ook terecht het volgende af: "What difference does any of this make if we can’t communicate it to the people who matter?"

Ten slotte het onderzoek dat wordt opgezet door the Office of Professional Responsibility (OPR) naar aanleiding van het interview met Richard Speck. In dit interview vroeg Holden welk recht Speck had om "eight ripe cunts" uit de wereld te halen. Alhoewel deze vraag Speck aan het praten kreeg, vreesden Holden en Bill dat Dr. Carr, Shepard, en de financiers van hun onderzoek de vraag té onorthodox zouden vinden. Daarom schrapten ze het uit de transcriptie. Dit is een mooi voorbeeld van de botsing met de oude orde, omdat Holden de noodzaak voelt om zichzelf te censureren, ook al heeft zijn nieuwe methode resultaat. Deze zelfcensuur heeft echter geen effect, omdat Holden’s vraag toch de OPR bereikt door het verraad van een collega. In het tweede seizoen leidt dit onderzoek tot het einde van Shepards carrière. Hij wordt vervangen door Ted Gunn. In tegenstelling tot Shepard is Gunn een groot bewonderaar van Holden’s 'intuïtie'. In symbolische zin zie je dat de oude orde plaats moet maken voor de nieuwe orde.

Het vertrek van Shepard betekent deels ook dat in het tweede seizoen minder ruimte is voor het concept verandering. Dit concept, wat naar mijn mening seizoen één zo sterkt maakt, is vrijwel afwezig in het tweede seizoen. Los van de politieke en raciale situatie in The Atlanta Child Murders (1979-1981) heeft het team professioneel gezien de wind steeds mee. Hoewel seizoen twee nog steeds vrij vermakelijk was, vond ik het om deze reden de mindere van de twee. Het voelt alsof Holden en zijn team niets meer te bewijzen hebben.