Zembla

Zo onrustig was het nog nooit in Loppersum. 17 december jongstleden. Terwijl minister Kamp toch zojuist in het stadhuis gearriveerd is met een flink pak geld in z’n broekzak. 1punt2 miljard. Om de regio economisch op te krikken. Maar vooral om de schade te repareren. De schade aan de huizen door steeds meer en steeds zwaardere aardbevingen. 250 miljard euro: De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) pompt al sinds eind vijftig aardgas uit de Noord Nederlandse bodem. Dat leverde de schatkist tot nu toen ruim 250 miljard euro op. Vooral de Groningse gemeente Loppersum moet hiervoor bloeden. Kamp is te laat, vinden de bewoners. De schade zit inmiddels ook in hun hoofden. Ze leven in angst. Ze zijn bang dat hun huis een volgende schok niet zal overleven. En er is woede. Waarom is Den Haag niet eerder in actie gekomen? De eerste aardbeving door gaswinning was in 1986 en daarna volgden er nog ruim duizend. Tot de dag van vandaag schudt de Groninger grond. ZEMBLA onderzoekt: Hoe heeft het zo lang kunnen duren voordat het probleem van Groningen serieus werd genomen? 3,3 op de schaal van Richter: Op tweede kerstdag 1986 schudt plotseling de grond bij Assen. Het Drents PvdA Statenlid en aardrijkskundeleraar Meent van der Sluis wees direct de gaswinning in de regio aan als boosdoener. Maar hij wordt niet serieus genomen. Geoloog Hans Roest van de TU Delft laat zich wel inspireren door de opvattingen van Van der Sluis. In 1990 concludeert hij na onderzoek dat een beving met een schaal van 2,7 op de schaal van Richter als gevolg van gaswinning mogelijk is. Maar zijn bevindingen bereiken het grote publiek niet. Pas in 1993 blijkt uit onderzoek in opdracht van Economische Zaken dat er wel degelijk een verband is tussen de bevingen en aardgaswinning. Een beving van 3,3 op de schaal van Richter is mogelijk. Maar “de kans dat zo’n beving optreedt is verwaarloosbaar klein.” Bewijslast: Eindelijk erkenning. Maar schadeafhandeling blijft een moeizame exercitie. Bewoners moeten namelijk zelf bewijzen dat schade het gevolg is van gaswinning. Dat moet anders, vindt emeritus hoogleraar privaatrecht Jan van Dunné. Hij staat rond de eeuwwisseling Kamerleden bij die zich bezighouden met de Nieuwe Mijnbouwwet. Via amendementen proberen zij de bewijslast in de wet om te draaien: laat de NAM voortaan maar bewijzen dat schade niet het gevolg is van aardgaswinning. Maar het politiek verzet is te groot. Als de nieuwe Mijnbouwwet in 2003 in werking treedt, staat omkering van de bewijslast er niet in. Meer vragen dan antwoorden: Als de gemeente Loppersum in 2003 drie maal wordt getroffen door een aardbeving, willen bewoners wel eens weten waar ze precies aan toe zijn. Burgemeester Rodenboog roept de NAM op om uitleg te komen geven. De informatie avond is geen succes. De NAM overlaadt bewoners met technische gegevens. Ze schieten er niks mee op. Pas na de forse beving van 2006 in Middelstum komt er eindelijk echt onderzoek op gang. In opdracht van de provincie Groningen gaan TNO en Deltares de risico’s van schade voor woningen en gebouwen door de gaswinning in kaart brengen. Het onderzoek startte zou in een half jaar klaar zijn; het duurde uiteindelijk echter drie jaar. Bovendien roept het rapport meer vragen op dan het beantwoord. De bewoners zijn gedesillusioneerd. Te laat: De rest van Nederland krijgt al die tijd nauwelijks mee wat er zich in Groningen afspeelt. Omslagpunt is de aardbeving van 3,7 in Huizinge op 16 augustus 2012. Deze beving is niet alleen zwaarder, hij duurt ook langer. Het Staatstoezicht op de Mijnen schrikt ook en besluit onderzoek te doen. Het resultaat is schokkend. Er zijn meer en zwaardere bevingen te verwachten. Advies: verminder de productie per direct met 40 procent. Minister Kamp doet dat echter niet. Hij neemt de rest van het jaar de tijd om nader onderzoek te doen. Als eind 2013 blijkt dat juist dit jaar een recordhoeveelheid gas is gewonnen, is de beer los. Bewoners zijn woest, ze voelen zich geschoffeerd.