De terugkeer naar 'geluk'

Toen Was Geluk Heel Gewoon is een klassieker in de Nederlandse televisiegeschiedenis. Tussen 1994 en 2009 zijn Jaap, Nel en Siem wekelijks onderdeel van menig huishouden. De serie gaat nu verder, maar dan op het grote doek. MijnSerie blikt samen met de makers en acteurs terug op de goede oude tijd en kijkt vooruit naar de film die moderner is dan hij op het eerste gezicht lijkt.

Op 2 januari 1994 start de KRO met een adaptatie van het Amerikaanse The Honymooners. Van de serie, waar ook The Flinstones op gebaseerd is, worden er de eerste seizoenen letterlijk afleveringen vertaald door hoofdrolspelers Cox en Pleijsier. Later nemen de heren het heft in eigen handen, wat de kwaliteit alleen maar lijkt te verbeteren. In 1999 wint de serie de Gouden Televizierring. Toch plant de KRO meerdere malen de stekker uit het succesverhaal te trekken. De omroep vindt het verhaal, dat begint in 1959, letterlijk niet meer van de tijd. Fans van de serie protesteren en dus gaat de show verder. In 2009 is het dan toch echt gedaan en wordt de laatste aflevering, toepasselijk genaamd ‘De rek is er uit’, uitgezonden. Tijdens het half uur wordt het decor afgebroken en in de laatste minuten zingen de hoofdrolspelers ‘Toen was geluk nooit meer gewoon’. Het is een nostalgisch en emotioneel moment, maar vijf jaar later is het ook ietwat ironisch. De serie gaat de weg van Ja Zuster Nee Zuster en Gooische Vrouwen en krijgt een eigen bioscoopfilm.

"Toen de serie eindigde dacht ik, we moeten het nog een keer maken. Nog een keer een uitsmijter," vertelt producent Edwin Meurs over het besluit om een film te maken. Meurs heeft zelf weinig met de serie te maken gehad. Hij produceerde die andere langlopende komedie: Oppassen!!!. Omdat hij Pleijsier goed kende, kwam het idee op gang. Voor de KRO was de rek er inderdaad uit en de omroep paste voor de film. Omroep MAX was echter meer dan enthousiast en gaf het project groen licht. Geef ze eens ongelijk: de laatste aflevering trok 1,5 miljoen kijkers. Herhalingen van de serie, vorig jaar nog honderd afleveringen, trekken zo’n 600.000 kijkers. "De fans willen het. Dat zag je tijdens het filmen en aan de reacties op social media," licht Meurs toe.

Hoe breng je een serie weer tot leven met zo’n afgerond einde? Door gewoon verder te gaan. Het jaar is nog steeds 1974, hetzelfde als in de laatste aflevering. Nederland verliest het WK en dat is een enorme ramp voor Jaap (Cox). In een typerende woedeaanval gooit hij zijn televisie het raam uit. Ongeluk wil dat het toestel bovenop het hondje van zijn schoonmoeder, Lea van Vliet (Coby Timp), valt. Jaaps onwelwillendheid om zijn excuses aan te bieden, is de laatste druppel voor Nel (Bruijs). Ze neemt wat tijd voor zichzelf terwijl Jaap door Lea wordt aangeklaagd. "Het was het eerste wat ik voor me zag", vertelt schrijver Lars Boom. Boom schreef nooit voor de serie, maar heeft met SamSam en Oppassen!!! genoeg ervaring in komedie. "Die televisie op het hondje. Er moest iets gebeuren. Ik kwam er niet achter waarom Jaap en Nel eigenlijk bij elkaar zijn." De ongelukkige gebeurtenis drijft Jaap en Nel uit elkaar en geeft ieder de ruimte voor individuele ontwikkeling. Door zijn eigenwijsheid vervreemdt Jaap zich van zowel Nel als zijn beste vriend Siem (Pleijsier), terwijl Nel gecharmeerd raakt van een yoga instructeur (Ton Kas).

Het verhaal staat op zichzelf, maar voor de fans zit het bomvol met verwijzingen naar de serie. Het vingertje van Jaap met het welbekende “derrruuiiittt”, de loyale acties van Siem die een promotie probeert te regelen bij Jaaps baas, meneer Harmsen (Huib Rooymans), en natuurlijk de vijandigheid tussen Jaap en Lea, keren allemaal terug. Dat laatste was nog niet vanzelfsprekend. Elisabeth Versluys, die alle jaren de moeder van Nel speelde, stierf in 2011. In de film neemt Timp de rol op zich. "Ik vond die moeder relatie heel belangrijk. Zowel als Nel met haar moeder als Jaap en zijn schoonmoeder. Nel moest zich daar van los breken", vertelt Boom over de beslissing om het personage van Lea toch in leven te houden. De ontplooiing van karakters is een noodzaak volgens Boom, die het script zelf pende. De band met de serie kwam in de vorm van een samenwerking met Cox en Pleijsier. Pleijsier heeft nooit echt afscheid genomen van zijn personage. De acteur vervolgde zijn rol als putjesschepper die tevens schrijft voor het rioolweekblad Bruine Rotterdammer in de theatertour De Grote Simon Stokvis Show. Hierin viert Siem het tien jarig bestaan van zijn krant in 1975. De tijdskruising met de film, die zich een jaar eerder afspeelt, is geen probleem. Het geeft wel aan hoe dichtbij de acteurs altijd bij deze karakters zijn geweest. Pleijsier en Cox ademden zestien jaar lang leven in de serie en gaven daarom feedback op het script van Boom. "Ze keken er naar en hielpen met het idioom van de serie. ‘Dat zegt Nel niet, of zo zou Jaap het zeggen’. Ze kennen die personages door en door", vertelt Boom.

Er zijn verschillen met de serie. "Een serie is 25 minuten. De film is 90 minuten. Je hebt spanning nodig. Je moet die karakters uitdiepen," vertellen Meurs en Boom. De film is een serieuzere karakterstudie dan de serie ooit was. De film tackelt de emancipatie van Nel en bouwt zelfs verder op de homo-erotische vonken tussen meneer Harmsen en zijn butler Hopjes. Het maakt het contrast met de conservatieve Jaap des te groter. "Soms denk je, dat is niet zoals ik het 16 jaar gespeeld heb. Dan moet je een beetje strijd leveren. Maar ik denk dat het eindresultaat daarom zo goed is", vertelt Walter Crommelin, die jarenlang Hopjes speelde. Nadat Boom een synopsis afleverde, begonnen de gesprekken tussen Meurs en de acteurs. Uiteindelijk tekende iedereen om weer terug te keren naar de rol die ze zestien jaar lang vertolkte. Het clubje van de serie kwam weer bij elkaar. "We zijn allemaal op elkaar ingespeeld. Je kent mekaar zo goed, dat gaat gewoon door," vertelt Crommelin over de eerste opnamedag. "Ik heb onwijs veel respect voor hen. Dat ze zo lang de kwaliteit kunnen waarborgen en er nog steeds lol in hebben. Dat is het knappe. Ze doen nog steeds wat ze leuk vinden", vertelt Kees Boot, die in de film als agent te zien is, maar niet in de serie zat. Nieuw is ook de opzet van de film. Daar waar de serie in een studio opgenomen werd op een toneel, is de film veel op locatie. Je ziet auto’s uit de jaren ’70 rijden en vrouwen met feministische leuzen om hun t-shirts. "In de serie duikt Siem altijd het riool in, maar je ziet het riool nooit. In de film gaan we er echt in. We kunnen de fans verder laten kijken," legt Meurs uit. "De riool scène is heel interessant. Het had een formidabele sfeer. Er waren baksteentjes en het droop allemaal. Er was een slappe verlichting. Heel bijzonder," herinnert Crommelin zich. Zoals bij elke verfilming is er combinatie van ode aan het originele materiaal en vernieuwingen om een breder publiek te trekken. Meurs hoopt dan ook dat niet alleen de fans van de serie naar de film komen. "De film is voor de doelgroep die de serie gekend heeft. De primaire doelgroep is wat ouder. We hebben juist wat progressievere thema’s om ook voor jonge mensen wat te bieden."

De film blijft een eerbetoon aan de serie. Toen Was Geluk Heel Gewoon is altijd een nostalgische komedie geweest. Hoe modern de film ook is, de herinnering aan vervlogen tijden blijft bestaan. Dat zit in de naam en het DNA van de serie. "Het is toch iets aan huiselijkheid, knusheid en kleinschaligheid. Dat vonden we in de jaren ’60 misschien vervelend, maar dat heeft nu toch ook wel leuke kanten", redeneert Crommelin als er gevraagd wordt naar het succes van de serie. Jaap, Nel en Siem zijn doodnormale mensen. Dat maakte de serie herkenbaar. De film bouwt daar op verder. Het is een moderne ode aan de lieflijkheid van vroeger. Vanaf 10 april is geluk weer even heel gewoon.